Ten Mień czy ta Mień? Wiemy co na to językoznawcy

Mień to prawobrzeżny dopływ Wisły. W środkowym brzegu rzeka Mień przepływa przez jezioro Święte, Skępskie Małe i Skępskie Wielkie, dalej przez miasto Lipno, a w dolnym odcinku przez Kotlinę Toruńską. Nazwa tej rzeki od dawna sprawia problemy.

Język polski od dawna wielu jego użytkownikom sprawia wiele trudności. Uchodzący za jeden z trudniejszych kryje wiele pułapek. I tak jest w przypadku odmiany nazwy rzeki Mień, która płynie przez Lipno. Niejednokrotnie zastanawiamy się czy jest to ten Mień, czy ta Mień? Dodatkowy problem stwarza także odmiana nazwy drużyny piłkarskiej o tej samej nazwie. Z problemem tym zwróciliśmy się do językoznawców.

Regionalizmy zawsze sprawiają bardzo duże problemy, dlatego poprosiliśmy o pomoc doktora Adama Wróbla z WSHE, który problemem odmiany nazwy tej rzeki zajmował się dość szczegółowo.

- Od dawna, zarówno w mowie, jak i w piśmie, obserwujemy wahania w odmianie nazwy tejże urokliwej rzeczki - pisze Wróbel w swoim artykule. - Jednym więc razem mamy: do Mieni, o Mieni, nad Mienią, innym zaś: do Mienia, o Mieniu, nad Mieniem. Dotyczy to także drużyny piłki nożnej „Mień”. Dowiadujemy się więc, że jakaś drużyna przegrała, wygrała, zremisowała z „Mienią” innym zaś razem: z „Mieniem”.

Jak twierdzi Wróbel, aby włączyć daną nazwę do odpowiedniego modelu deklinacyjnego, trzeba najpierw rozpoznać jej podstawowe cechy gramatyczne, przede wszystkim rodzaj i liczbę. Przy ustalaniu tych kategorii gramatycznych bierzemy więc pod uwagę postać graficzną nazwy, tradycję jej odmiany ale najważniejszy jest obecny zwyczaj lokalny. Istotne jest więc kryterium uzualne (zgodność z lokalną tradycją), ale musimy ciągle pamiętać, że zwyczaj i miejscowa norma podlegają zmianom.

Zdania na temat odmiany nazwy tej rzeki są podzielone. Stanisław Rospond w znanym Słowniku etymologicznym miast i gmin PRL, podaje: Lipno nad rz. Mienią.

Językoznawcy mogą więc popełniać błędy, a do rozchwiania zwyczaju w odmianie mogą się przyczynić złe słowniki poprawnościowe. Natomiast Gustaw Zieliński z Łążyna pochodzący z rodziny od sześciu wieków osiadłej w Ziemi Dobrzyńskiej pisał „nad Mniem”.
Ważne i ciekawe jest to, że w nazewnictwie rzek zdecydowanie dominują nazwy rodzaju żeńskiego, podporządkowane właśnie rodzajowi gramatycznemu samej rzeki: ta rzeka.

- Można oczywiście nie odmieniać tejże nazwy, czyli mówić bądź pisać: rzeka Mień, do rzeki Mień, w rzece Mień - mówi Wróbel. - Rodzinna nazwa geograficzna pozostaje nieodmienna wtedy, gdy stoi przed nią rzeczownik pospolity w odpowiedniej formie fleksyjnej, np. na rzece Mień (ale: na Mieniu?, Mieni?), wokół miasta Lipno (ale: wokół Lipna), we wsi Wierznica (ale: w Wierznicy).

Odpowiedź na nurtujące pytanie znajdziemy także u znanych językoznawców, którzy uchodzą za autorytety w tej dziedzinie.

- Nazwa rzeki Mień płynącej przez Lipno jest rodzaju męskiego - czytamy wypowiedź Mirosława Bańko. - Zgodnie z miejscową tradycją odmienia się jak pień: pnia i Mnia. Ale nazwę klubu można by też odmieniać jak płomień: płomienia i Mienia. Ta druga postać jest bliższa mianownikowi, więc łatwiej będzie z nim kojarzona (informacji o nazwie rzeki Mień dostarczyła prof. Maria Malec z Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie).