Psalm 91: o Bożej opiece. Tekst po polsku, interpretacja i analiza utworu. Tak brzmi parafraza Jana Kochanowskiego

Na lekcjach języka polskiego przy okazji rozmów o Księdze Psalmów, a także tłumaczeniach Biblii często przywoływany jest Psalm 91. Opowiada on o opiece, którą Bóg sprawuje nad człowiekiem. Podmiot liryczny przekonuje, że trzeba tylko zaufać Stwórcy i powierzyć Mu swój los. Wówczas – niezależnie od zagrożeń, które czekają na człowieka – będzie się bezpiecznym.

Psalm to modlitewny utwór liryczny o podniosłym charakterze. Adresatem pieśni zazwyczaj jest Bóg. Psalmy dzielimy na dziękczynne, błagalne, pokutne, prorocze pochwalne i żałobne.

Psałterz Dawidów, czyli parafraza biblijnych psalmów

W 1579 roku w Krakowie ukazał się Psałterz Dawidów – przetłumaczona przez Jana Kochanowskiego starotestamentowa Księga Psalmów. Pisarz pracował nad tym utworem kilka lub kilkadziesiąt lat, korzystając z różnych tłumaczeń Pisma Świętego. Warto zaznaczyć, że była to swobodna i autorska wersja oryginału dostosowana do polskiej obyczajowości tamtego okresu.

Parafraza to swobodna przeróbka utworu literackiego, zachowująca jednak wyraźne podobieństwo umożliwiające rozpoznanie oryginału. Może ona rozwijać bądź modyfikować treść pierwowzoru (niekiedy w żartobliwy sposób). Parafraza nie jest synonimem adaptacji.

Jan Kochanowski sparafrazował biblijne psalmy, a więc używając rymów i środków stylistycznych nieobecnych w oryginale, dokonał swobodnej interpretacji utworów, zachowując jednak ich sens i przesłanie. Psałterz Dawidów jest dziś wciąż uważany za najwybitniejszą polską poetycką parafrazę biblijnych psalmów.

Uczniowie na lekcjach języka polskiego muszą zapoznać się z Psalmem 91 po polsku, a więc parafrazą utworu Jana Kochanowskiego. Tak brzmi tekst:
Kto się w opiekę poda Panu swemu
A całym prawie sercem ufa Jemu,
Śmiele rzec może: "Mam obrońcę Boga,
Nie będzie u mnie straszna żadna trwoga."

Ciebie on z łowczych obierzy wyzuje
I w zaraźliwym powietrzu ratuje;
W cieniu swych skrzydeł zachowa cię wiecznie,
Pod Jego pióry ulężesz biezpiecznie.

Stateczność Jego tarcz i puklerz mocny,
Za którym stojąc na żaden strach nocny,
Na żadną trwogę ani dbaj na strzały,
Którymi sieje przygoda w dzień biały.

Stąd wedla ciebie tysiąc głów polezę,
Stąd drugi tysiąc; ciebie nie dosięże
Miecz nieuchronny, a ty przedsię swymi
Oczyma ujźrzysz pomstę nad grzesznymi.

Iżeś rzekł Panu: "Tyś nadzieja moja",
Iż Bóg nawysszy jest ucieczka twoja -
Nie dostąpi cię żadna zła przygoda
Ani się najdzie w domu twoim szkoda.

Aniołom swoim każe cię pilnować,
Gdziekolwiek stąpisz, którzy cię piastować
Na ręku będą, abyś idąc drogą
Na ostry krzemień nie ugodził nogą.

Będziesz po żmijach bezpiecznie gniewliwych
I po padalcach deptał niecierpliwych;
Na lwa srogiego bez obrazy wsiędziesz
I na ogromnym smoku jeździć będziesz.

Słuchaj, co mówi Pan: „Iż mię miłuje,
A przeciwko mnie szczerze postępuje -
Ja go też także w jego każdą trwogę
Nie zapamiętam i owszem wspomogę.

Głos jego u mnie nie będzie wzgardzony,
Ja z nim w przygodzie; ode mnie obrony
Niech pewien będzie, pewien i zacności,
I lat szedziwych, i mej życzliwości!”

Podmiotem lirycznym w Psalmie 91 to człowiek, który jest świadomy tego, że Bóg opiekuje się ludźmi, troszczy się o nich, jest ich obrońcą. Utwór rozpoczyna się łacińską sentencją: „Qut habitat in adiutorio Altissimi” co znaczy „Kto mieszka pod osłoną Najwyższego”. Bóg ukazany w parafrazie Kochanowskiego to dobry ojciec, który troszczy się o swoje dzieci. Podmiot liryczny zaznacza, że niezależnie od okoliczności człowiek może czuć się bezpiecznie, ponieważ chroni go Bóg.

W kolejnych wersach wymienione są nieszczęścia i trudności, które spotykają ludzi – one jednak nie są w stanie zniszczyć człowieka, nad którym czuwa Bóg. Człowiek przedstawiony w psalmie jest istotą kruchą i słabą, jednak dzięki pomocy Stwórcy i jego aniołów stróżów może czuć się bezpiecznie. W utworze pojawia się nawiązanie do tradycji biblijnej: wizerunki węża, smoka i lwa, które oznaczają zło i szatana.

Podmiot liryczny zaznacza, że Stwórca pamięta o człowieku nie tylko w trakcie jego życia (które będzie długie, jeśli tylko człowiek zaufa Bogu), ale także po śmierci – zapewniając mu życie wieczne. Psalm 91 ukazuje więc Stworzyciela jako pełnego miłosierdzia Ojca, któremu warto oddawać cześć.